نشست شرطیت عدالت یا فوق عدالت در حاکم اسلامی
نشست علمی شرطیت عدالت یا فوق عدالت در حاکم اسلامی برگزار شد.
آیت‌الله سید محمدعلی مدرسی یزدی، استاد درس خارج حوزه علمیه قم در نشست علمی گروه فقه سیاسی به بررسی نظریه شرطیت فوق عدالت در حاکم اسلامی پرداخت.
وی در ابتدای سخنان خود با تسلیت درگذشت آیت‌الله محمد یزدی بیان داشت: ایشان از شخصیت‌هایی بود که در انقلاب و پیش از انقلاب حضور فعال داشت.
آیت‌الله مدرسی یزدی تأکید کرد: متأسفانه در کشور شاهد از دست دادن شخصیت‌های علمی و تأثیرگذار هستیم در حالی که حوزه به شدت به وجود چنین افرادی نیازمند است، چون ما در حال نظام سازی هستیم.
وی ادامه داد: در حال حاضر شخصیت‌های علمی و دارای تجربه عملی بسیار مورد نیاز حوزه است. البته سنت الهی این است که افراد در این دنیا باقی نمانند به همین دلیل ما باید تلاش کنیم چنین شخصیت‌هایی را در حوزه تربیت کنیم.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم در ادامه سخنان خود درباره شرط عدالت یا فوق عدالت در حاکم اسلامی بیان داشت: این‌که حاکم در هر نظام اسلامی باید به نحوی باشد که کمترین خطا را داشته و تحت کنترل باشد، در نظام‌های سیاسی فی الجمله مطرح است.
وی افزود: البته در نظام‌های سکولار امروزی چیزی که در نظام‌های سیاسی آن‌ها موجود است، بیشتر بر روی ساختار تأکید می‌کنند. به همین دلیل تفکیک قوا مبتنی بر همین موضوع است تا هر قوه‌ای بتواند قوه دیگر را کنترل کند.
آیت‌الله مدرسی یزدی با تأکید بر این‌که در اسلام در ابواب مختلف عدالت به عنوان شرط برخی مسائل مطرح شده است، خاطرنشان کرد: مثلا یکی از ویژگی‌هایی که برای قاضی مطرح می‌شود، عدالت است.
وی اضافه کرد: عدالت مقوله اختصاصی اسلام است و چنین چیزی در مکتب‌های سکولار نداریم. البته برخی فقها مروت را برای عدالت لازم دانستند ولی برخی گفتند عدالت شرط است ولی مروت شرط اضافه است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم، غلیظ‌ترین تفسیر درباره عدالت را این دانست که فرد باید ملکه نفسانی داشته باشد که او را به انجام واجبات و ترک محرمات وادار کند.
وی ادامه داد: مروت نیز یعنی انسان دارای ملکه‌ای باشد که او را از انجام کارهایی که در شأن او نیست باز دارد.
آیت‌الله مدرسی یزدی با طرح این پرسش که آیا عدالت مطرح برای حاکم اسلامی همان عدالتی است که برای امام جماعت مطرح می‌شود؟ گفت: برخی فقها می‌گویند عدالت مرتبه ندارد، بلکه یکی است.
وی تأکید کرد: البته بحث فقه حکومتی در کتاب‌های فقهی ما کم است، یعنی خلأ مباحث حکومتی در کتب فقهی ما بسیار زیاد است و این آزاردهنده است و از نظر اجرایی مشکل ایجاد می‌کند، چون کاربردی است.
استاد درس خارج حوزه علمیه قم تصریح کرد: متأسفانه ما در عرصه‌هایی در حال نظام سازی هستیم و عمل می‌کنیم که مبانی آن حلاجی نشده است.
وی ادامه داد: البته درباره شرایط حاکم اسلامی مطالبی بیان شده ولی بسیار اندک است. خوشبختانه پس از انقلاب این مباحث در بطن حوزه‌ها آمده و در حال غناشدن هستند.
آیت‌الله مدرسی یزدی در پاسخ به این پرسش که آیا بالاتر از عدالت چیزی داریم؟ گفت: با اشاره به این موضوع درباره جایگاه مرجعیت دو دیدگاه مطرح شده است؛ ۱ – مرجعیت باید بالاتر از عدالت داشته باشد. ۲- عدالت مقول به تشکیک است. نه این‌که چیزی غیر از عدالت شرط است ولی عدالت براساس افراد دارای مراتبی است.
وی افزود: برخی نیز گفتند عدالت امام جماعت برای مرجعیت کافی نیست، بلکه باید ملکه نفسانی او راسخ‌تر باشد به گونه‌ای که عادتاً گناه نکند.
این استاد حوزه در ادامه اهداف حکومت اسلامی را به دو نوع عام و خاص تقسیم کرد و یادآور شد: تربیت اخلاقی جامعه از اهداف عام حکومت اسلامی است.
وی اضافه کرد: از وظایف خاص حاکم اسلامی این است که وضع زندگی او باید همانند وضع زندگی مردم باشد تا بر روی مردم فشار نیاید. یعنی روان مردم بر هم نریزد.
آیت‌الله مدرسی یزدی یادآور شد: حاکم اسلامی مسئول امور روانی مردم نیز است که متأسفانه اکنون از سوی برخی به خوبی رعایت نمی‌شود و باید به گونه‌ای قانون شود.
وی ادامه داد: حاکم اسلامی، مربی مردم بوده و آن‌ها را تربیت می‌کند. یعنی قافله سالار مردم در حرکت صعودی و ارتقای معنویت است. اگر کسی تنها واجبات را انجام داده و محرمات را ترک کند، می‌تواند این اهداف را پیاده کند، مردم را به درجه عالی از کمال برساند؟
