مراسم افتتاحیه سال تحصیلی مؤسسه عالی فقه و علوم اسلامی، همزمان با ایام ولادت پیامبر اعظم حضرت محمد مصطفی(ص) و امام جعفر صادق(ع)، با حضور اساتید، طلاب و مسئولان مؤسسه برگزار شد.
در این مراسم، حجت‌الاسلام والمسلمین سید علیرضا صدر حسینی(دامت برکاته)، مدیر مؤسسه، این مناسبت را «آغازی مبارک برای سالی سرشار از موفقیت برای حوزه‌های علمیه، کشور و جهان اسلام» توصیف کرد.
شرایط خاص سال گذشته
وی با اشاره به فضای متفاوت سال گذشته افزود:
«سال گذشته سال خاصی بود برای کشور ما، همراه با اتفاقاتی که در تاریخ انقلاب — جز دوران اول انقلاب — کمتر با آن مواجه بودیم. این اتفاقات در روند تمرکز فکری اهل تحصیل تأثیر می‌گذارد، خواه یا ناخواه. امیدواریم امسال روند علمی و تحصیلی همه ما به نحو شایسته و احسن دنبال بشود.»
تحصیل؛ جهاد در سنگر اندیشه
صدر حسینی تحصیل علوم دینی را جهادی بی‌بدیل دانست:
«دوستانی که در سنگر علم تحصیل هستند، در حال جهاد هستند. ما کار خودمان را یک جهاد می‌دانیم؛ جهاد با قلم. در روایات آمده که هم‌سان با جهاد با غسل خون است.»
او تأکید کرد که پاسداری از سنگر فکر و ایمان کمتر از سنگر نظامی نیست، به شرط آنکه شرایط لازم فراهم باشد.
مسیر موفقیت طلبه؛ شرایط و هشدارها
سه پایه اساسی:
- ایمان و انگیزه الهی:
«طلبه‌ای که با اعتقاد و ایمان آمده، با هدف ایمانی و اعتقادی وارد این مسیر شده، اصل و اساس را دارد.»
- استعداد کافی (نه لزوماً عالی) و جدیت فوق‌متوسط:
«استعداد لازم و کافی کافی است… ولی کوشش و تلاش باید در حد بالاتر از خوب باشد. تلاش متوسط انسان را به جایی نمی‌رساند.»
- هدف‌گذاری آگاهانه:
«یک هدف روشن حتماً باید توسط طلبه انتخاب شده باشد. متأسفانه گاهی این‌طور نیست؛ طلبه هدف روشن ندارد و خود را به جریان عمومی حوزه می‌سپارد.»
نقد فضای عمومی حوزه
وی به خطر «پیروی کورکورانه» از مسیر سنتی اشاره کرد:
«این جریان عمومی نسلی به نسل دیگر منتقل شده و به‌روز نشده است… نتیجه این می‌شود که هزاران نفر درس خارج می‌روند، محاسن سفید می‌کنند و نهایتاً منتظر یکی دو شاگرد برای تدریس می‌مانند… گویا هدف حوزه فقط مدرس شدن است.»
او خواستار شکستن این چارچوب شد:
«استاد مال زمان خودش بوده و تابع استاد قبلی؛ این یک جریان مال صد سال پیش است… امروز نیاز جامعه فرق کرده است.»
ضرورت تحول در نظام اجتهاد
عبور از «مسئله‌محوری» به «فقه‌المبانی»
صدر حسینی نظام فعلی اجتهاد را برای عرصه‌های اجتماعی ناکافی دانست:
«مسیر نظام اجتهادی ما مسئله‌محور بوده… این در فقه تعبدی جواب می‌دهد، ولی در فقه اجتماعی جواب نمی‌دهد.»
وی راهکار را چنین شرح داد:
- استخراج مبانی اساسی شریعت از قرآن و روایات:
«باید بدانیم شریعت اسلام مبانی نظام زندگی دنیایی‌اش چیست… این اصول باید جسم و روان انسان را به آسایش و آرامش برساند.»
- شکل‌گیری اصول و قواعد حاکم در هر حوزه (سیاست، اقتصاد، تربیت و…):
«این اصول و مبانی دو نورافکن در مسیر اجتهاد ما خواهند بود… آن وقت متن برایتان کاملاً روشن و گویا می‌شود.»
- کار جمعی فقهای ممهّد:
«باید فقهایی داشته باشیم که عمرشان را بگذارند برای فقه‌المبانی… بعد این مبانی در اختیار فقهای ابواب خاص قرار بگیرد.»
نقد روش‌های آموزشی سنتی
طولانی‌بودن غیرضروری دوره‌ها
صدر حسینی با استناد به تأکید رهبر معظم انقلاب گفت:
«دوره سطح باید به پنج-شش سال برسد… دوره خارج اصول هم کوتاه شود؛ ولی فقه هر چه می‌خواهید وقت بگذارید.»
او با انتقاد از وضع موجود افزود:
«طلاب ما در دوره خارج ۱۰ سال وقت می‌گذارند روی اصول، ولی دست‌شان در فقه خالی است.»
تمایز «مهارت» و «دانش»
«آنچه امروز در اصول می‌آموزیم، بیشتر مهارت پیاده‌سازی است، نه دانش. مهارت را می‌توان سریع آموخت؛ دانش عمیق لازم است تا تولید علم شود.»
وی توصیه کرد که طلاب زمان خود را به‌جای مباحث تکراری، صرف فقه کاربردی و مسائل اولویت‌دار کنند.
تحول ساختاری مؤسسه
در پایان، صدر حسینی خبر داد:
«بر اساس ساختار جدید، مؤسسه به مجتمع علوم اسلامی فقه تبدیل می‌شود با سه واحد: مدرسه سطح، مدرسه خارج و مرکز پژوهشی.»
وی افزود که حجت‌الاسلام والمسلمین آقای دیانی به‌عنوان معاون آموزش منصوب شده و سایر معاونت‌ها (تربیتی، پژوهشی، اجرایی) متعاقباً معرفی خواهند شد.
