سخنان حجه الاسلام والمسلمین صدر در دیدار با مقام معظم رهبری مدظله العالی

مشروح سخنان حجه الاسلام والمسلمین صدر که در محضر حضرت آیه الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی دام ظله العالی  در دیدار اساتید، طلاب و مدیران و کارکنان موسسه فقه و علوم  اسلامی در تاریخ ۹۷/۱۲/۱۳ ایراد شده است.

اعوذ بالله من الشیطان الرجیم

بسم الله الرحمن الرحیم

 

و صلی الله علی سیدنا و نبینا ابوالقاسم محمد (ص) و علی آله الطیبین الطاهرین

خدا را سپاس میگذاریم که توفیق تشرف به محضر حضرتعالی را به ما مجموعه دوستانی که در موسسه عالی فقه و علوم اسلامی مشغول فعالیت هستند عنایت کرد.

جمع حاضر شامل اساتید محترم و معززی که در این حوزه تدریس دارند طلاب ارجمند و مدیران و کارکنان و همسران محترم طلاب شرف حضور دارند و خداوند توفیق داد که امروز در محضر شما باشند.

باید تشکر بکنم از حضرتعالی بخاطر این عنایتی که به حوزه فرمودید و توجهی که دارید به آینده حوزه به عنوان پشتوانه فکری نظام اسلامی و به نیازی که حوزه دارد برای ایفای نقش خودش به عنوان پشتوانه نظام برای ایجاد حرکت های نو و تاثیر گذار که یکی از آنها همین موسسه ای است که به فقه های تخصصی اختصاص دارد و انشاء الله می تواند راه را برای انجام بهتر وظائفی که نسبت به انقلاب دارد به این وسیله باز بشود و تشکر دیگر از همین که لطف فرمودید و این جمع رو پذیرا شدید. انشاءالله که این دیدار نقطه عطفی باشد برای ایجاد انگیزه های قوی تر در دوستان در طلاب و در مجموعه مدیران و کارکنان که وظائفی که بر عهده شان است انشاءالله قوی تر و بهتر انجام بگیرد.

اساتیدی که در محضر حضرتعالی شرف حضور دارند مدرسان سطوح عالی و خارج هستند. ما با حدود ۵۰ استاد مرتبطیم؛ چه اساتیدی که دروس حوزوی را ارائه می فرمایند و چه اساتیدی که دروس دانشگاهی و آکادمیک را ارائه می کنند که قریب به اتفاق آنها هم از فضلای حوزه هستند.

 از این ۵۰ نفر، ۳۵ نفرشان در این جلسه حضور دارند که نشانه علاقه دوستان بوده که در روز درسی درسها رو تعطیل کرده اند و مشرف شده اند به حضور حضرتعالی.  طلاب موسسه که ۸۴ نفر هستند در ۳ مقطع تمهیدی(پایه ۹ و ۱۰) مقطع خارج عمومی (۳ سال اول هست) و مقطع خارج تخصصی. طلابی که پذیرش می شوند ابتدا ۲ سال تمهیدی را می گذرانند ولی برنامه اصلی از اول خارج شروع می شود. ۳ سال به عنوان خارج عمومی پیش بینی شده که طبق همان روال جاری حوزه درس خارج اصول را شروع می کنند و فقه را به مباحث عمومی مثل عبادات و .. مشغول می شوند بعد از گذشت ۳ سال، انتخاب رشته می کنند و وارد مرحله خارج تخصصی می شوند که این مرحله ۵ سال طول می کشد. ۳ سال آن به صورت آموزش ابواب متعارف مربوط به آن رشته است در فقه و دروس آکادمیک و دانشگاهی. برنامه ریزی به اینگونه است که از ۱۰ ساعت فعالیت علمی روزانه دوستان که موظف هستند، حدوداً دو سوم آن به بحث های فقه و اصول و گاهی بیشتر اختصاص پیدا می کند و یک چهارم تا یک سوم به بحثهای آکادمیک و دانشگاهی و به نحوی دروس عمومی اختصاص پیدا میکند. در این سه سال اول خارج تخصصی طلاب آشنایی با دانشهای آکادمیک را تمام می کنند برنامه ریزی به این گونه ای است که پس از پایان دوره، از کمک کارشناسان آن رشته بی نیاز بشوند و خودشان بتوانند با مراجعه به منابع در موضوع شناسی نیاز خودشان را مرتفع بکنند.

بعد از پایان ۳سال خارج تخصصی که مرحله اول هست ۲ سال دورۀ پژوهش محور آنها شروع می شود یعنی بحث هایی که پیچیده تر است و بحثهای فقه های جدید مسائل مستحدثه کاملا نو ارائه و کار شود. در این ۲ سال باید به نحو جدیدی باید کار شود. چون درسها به شکل متعارف وجود ندارد؛ به شکل پژوهشی، سمیناری، بین استاد و شاگرد. به این شکل این ۲ سال انجام خواهد شد که هنوز البته موسسه به این ۲ سال نرسیده.

با پایان این ۵ سال آموزش در مقطع تخصصی، یک ۲ سال پایانی هم پیش بینی شده که با این ۲ سال پایانی  دوره اول خارج تا آنجا ۱۰ سال خواهد شد. در این دو سال افراد وارد هسته های پژوهشی می شود. فارغ التحصیلان این دوره ده ساله در واقع کسانی هستند که دوره خارج اصول را تمام کرده اند. پیش بینی در اینجا این هست که دوره اصول ۸ ساله تمام بشود. این خودش یک برنامه ریزی ویژه میخواهد چون شرایط فعلی حوزه به گونه ای است که درسهای خارج اصول بسط بیشتری پیدا میکند. میانگین درسهای خارج اصول در حوزه الان شاید حدود ۱۵ سال باشد. در این موسسه برنامه ریزی به این گونه است که به ۸ سال محدود بشود و انشاء الله با پایان ۸ سال یک دوره اصول منقح را دوستان گذرانده باشند.

 در ان دو سال پایانی بتوانند ناظر به مسائل جدید و با این توان علمی که بدست آورده اند پژوهش هایی را در حد تولید علم، در قدم های اولیه تولید علم، بردارند و انشاءالله با پایان ۱۰ سال بتوانند در پژوهشگاههایی -که برای این زمینه به عنوان مرجع علمی از سوی حوزه که پاسخگوی نیازهای نهادهای نظام و جامعه باشد- انشاءالله در پژوهشگاه بتوانند تولید علم که مطلوب و غایت اینجا هست انجام بدهند.

یک تدبیری شده در موسسه که -اگر طلاب می خواستند از اول خارج به دوره تخصص برسند طول می کشید و نیازبود که زودتر برنامه تخصص راه اندازی بشود- مستقیم طلبه هایی که حدود ۵ سال سابقه تحصیل در حوزه داشتند اینها پذیرش شدند، طلبه هایی با سابقه ۵ سال خارج با امتحاناتی وارد شدند و الان ۴ رشته تخصصی که در این موسسه دائر است رشته فقه اقتصاد، فقه جزا، فقه سیاست، و فقه خانواده؛ این ۴ رشته از این طلبه هایی هستند که با حدود ۴ تا ۵ سال سابقه خارج از حوزه جذب شدند و انشاالله در سال آینده ۲ رشته دیگر هم اضافه خواهد شد، رشته فقه قضا و فقه تربیت که انشاءالله ما به ۶ رشته برسیم.

رشته هایی که عرض کردیم تاسیسش نسبتا آسان تر بود چون در حوزه سابقه داشته و دائر بوده و پیشینه ای داشته ولی از این به بعد وارد عرصه هایی می شویم که تقریباً در حوزه یا سابقه ای نداره یا سابقه ای قوی در آن وجود ندارد در اینجا باید کار علمی جدیدی کار پژوهشی انجام بگیرد و در واقع پایه رشته های جدید گذاشته بشود تا انشا الله در آینده آن رشته ها بتواند شکل بگیرد برای این منظور دفتر مطالعات فقه های معاصر تاسیس شده جناب آقای مبلغی که از فضلای حوزه هستند قبول زحمت کردند که انشاءالله با قدم های بعدی که بر می دارند ما بتوانیم این رشته های جدید را  به تدریج راه اندازی بکنیم.

بنده ضمن تشکر از همه کسانی که همکاری دارند در اینجا اساتید، مدیران و طلاب محترم؛ طلابی که با اختصاص ۱۰ ساعت در روز وقت کار سنگینی انصافاً انجام می دهند که با احتساب آمد و رفت و اوقاتی که ما بین هست حدود ۱۲ ساعت اینها باید در موسسه کار بکنند تا بتوانند ۱۰ ساعت رو پاسخگو باشند و بگذرانند، خب در اینجا تشکر بزرگتر ما از همسران محترم این طلاب هست که واقعاً فشار خانواده و فشار زندگی بخصوص آنهایی که ۲ یا ۳ فرزند دارند در مقاطع بالا بر دوش این همسران هست اینجا جای تشکر جدی دارد.

 ما موفق شدیم که به نیمی از منازل طلاب سرکشی بکنبم و رفتیم با خانواده محترم صحبت کردیم و آن انگیزه و امید و باوری که انسان در این خانواده ها می بیند واقعاً شعف انگیز است که این همه فشار رو صبح طلبه ای ساعت ۶ صبح می آید بیرون، گاه ساعت ۹ شب بر می گردد و با این همه اخلاص و آمادگی و فداکاری تحمل می کنند این تشکر رو هم بنده از همین جا در محضر جنابعالی ابراز می کنم.

نسبت به بحث اساتید بحمدالله اساتید فاضل و ارجمندی همکاری می فرمایند در سطح و در دروس خارج عمومی در بخش خارج تخصصی. این موسسه و موسسات مشابه مشکل جدی دارند و بخصوص در آینده مشکل بیشتر خواهد شد وقتی رشته هایی بخواهد تاسیس بشود که در حوزه کمتر سابقه داشته و این مشکل الان هم البته وجود دارد حتی نسبت به درسهای متعارف حوزه ما دچار مشکل هستیم. چون روشی که در اینجا پیش گرفته شده روش درس هایی است با مشارکت فعال طلاب یعنی برنامه موسسه این است که مثل برخی موسسات خوب در حوزه علمیه قم به جای اینکه درس القائی باشد از سوی استاد، استاد موظف می کند طلبه ها را با تعیین منابع آن بحث، طلاب مطالعه ای می کنند و می آیند در آنجا در محضر استاد و ارائه بحث می کنند و استاد با نقادی بحث رو پیش می برند این کار بسیار سازنده است. این روش می تواند چند برابر آن روش القائی تاثیر گذار باشد. ولی اولا این، استاد خاصی لازم دارد و یک روحیه و صبر و حوصلۀ خاصی می خواهد و نیز  با جمع محدودی باید صورت بگیرد در حالی که روش این بوده که استاد با هر چه تعداد طلبه و مستمعین بیشتر بودند انگیزه بیشتری پیدا می کردند اساتید فاضلی که بیایند خودشان را محدود بکنند به این شکل خب زیاد نیستند. این یک مشکل حتی در دروس عادی حوزه است در رشته های تازه تاسیس مشکل بیشتر خواهد بود. انشاالله یک حرکتی نیاز است در این بخش حوزه اتفاق بیافتد و انجام بشود شاید یک راه این باشد از فضلائی که الان جوانتر هستند اینها تشویق بشوند و بیایند و جهت گیری آینده خودشان را در حوزه جهت گیری تخصص قرار بدهند بجای اینکه وارد عرصه عمومی بشوند یک استاد فاضل بین ۴۰ و ۵۰ سال اگر بیاد ۲۰ سال ۳۰ سال در یک حوزه تخصصی کار بکند حتماً می تواند به ان قله برسد و تمام نیازها را بر طرف بکند انشاالله این حرکت اگر در حوزه اتفاق بیافتد که هنوز اتفاق نیافتاده جای امیدواری خواهد بود.

نسبت به طلاب همینجور که عرض کردم با توجه به فشار کاری -که هست و باید باشد. زیرا این مسیر سخت جز با این جور تلاشها پیمودنی نیست- نسبت به جذب طلاب با شرائط این چنینی مقداری مشکل وجود دارد به خصوص اینکه مدارس خوبی در حوزه هستند و آنها هم به  دنبال جذب طلاب با این خصوصیات هستند تابحال به حمدالله مشکل نبوده انشاالله امیدواریم که با ۳ ویژگی استعداد خوب و تلاش جدی و شخصیت اخلاقی و معنوی قابل قبولی آنها بتوانند جذب این موسسه و موسسات مشابه بشوند و انشاءالله این حرکت و حضور چنین طلابی ادامه پیدا بکند و قوت بگیرد. البته طلاب بیشتر تابع جریان عمومی حوزه هستند و تشویقی که جریان عمومی حوزه می کند به همان مسیر طبعا عمومی. این، نیاز به تشویق دارد نیاز به تایید دارد که طلاب بیایند در عرصه های تخصص وارد بشوند.

در نهایت نسبت به هدف مجموعه عرض بکنم که هدفی که مقرر شده برای این مجموعه از طرف حضرتعالی این است که فقیهانی در این مجموعه تربیت بشوند که بتوانند در آینده برای پاسخگوئی به مسائل نظام و جامعه امروز به تولید علم و نظریه بپردازند. این کار در واقع هدف بسیار عالی و بلندی است که قرار داده شده. برای چنین هدفی فقیهانی که تربیت می شوند باید فقیهانی باشند که به تعبیر حضرت امام رضوان الله تعالی علیه با دخالت دادن عنصر زمان و مکان و بایک اجتهاد زنده و فعال بتوانند آن مبانی و اصول و راهکارهای شریعت برای هدایت انسان در عصر امروز را استنباط و کشف بکنند.

 طببعتا انتظار نیست که فقه و فقیهان برای رفتارهای اقتصادی یا سیاسی و اجتماعی نهاد سازی بکنند، مدل سازی بکنند. نهاد سازی و مدل سازی برای این عرصه ها که دائم در حال تغییر و تبدل است طبعا کار فقه و فقیهان نیست؛ ولی مهم این است که دانشمند و متخصص مسلمان که می خواهد بر اساس اسلام این مدل را تهیه کند باید بداند که این سوالاهایش را از کی باید دریافت بکند. حوزه عمومی پاسخگوی این سوالات نیست. ان اصول و مبانی، ان مقررات و ان تجویزهایی که می تواند در اختیار این متخصص قرار بگیرد تا بتواند مبنای مدل سازی جدید قرار بگیرد این، نیاز به کار جدید و نویی در حوزه ها دارد. رویکرد این موسسه باید تربیت چنین فقیهانی براساس چنین روشی باشد. فقیهانی که اولا، اجتهاد فقهی جواهری را مبنا و ممشای خودشان قرار بدهند و در این جهت با قوت و استحکام گام بردارند و دوم، اینکه محصول این عملیات فقهی و استنباط فقهی آنها، قواعد اصول و مقرراتی باشد که برای نهادسازی و مدل سازی امروز بدرد بخورد. اگر ما میخواهیم مثلا بجای بانک غربی، یک بانکی تاسیس بکنیم که کار کرد بانک را داشته باشد و ارزشها و احکام اسلامی را اجرا بکند شاید ما نیاز داشته باشیم که فقیه ما بر اساس نگاه جدید، تجویزهای جدید، و معاملات جدیدی طراحی بکند. اگر بیع و اجاره متعارف پاسخگوی این مدل سازی و برنامه سازی نیست فقها باید بیایند با استنباط جدید خودشان این تجویزها و این اصول و مبانی جدید را در مثلا معاملات فقهی معاملات اقتصادی ارائه بکنند تا بتواند مدل سازی توسط متخصص صورت بگیرد.

انشاالله این کار باید در حوزه اتفاق بیافتد آموزش دانشهای جدید که در این موسسه مقرر شده به همین جهت است که فقهای ما با آشنایی عمیق بدانند که امروز در صحنه جامعه چه می گذرد و ان مدلهایی که امروز هست چیست و کیفیت ارتباط این مدل با مبانی چگونه است؟ با فهم اینها انشاالله راهی را باز بکنند که منتهی بشود به نهادسازی های جدیدی که تمدن اسلامی به ان نهادها و ان مدل ها نیازمند است.

عذرخواهی میکنم از تصدیع زیاد.

والسلام علیکم و رحمه الله و برکاته

اخبار مرتبط

پیمایش به بالا