یکی از مسائل علم اصول و سوال اصلی این تحقیق این است که اگر برائت در صورت عدم فحص و تعلم جاری شود استحقاق عقاب برای مکلف وجود دارد یا نه ، و اگر وجود دارد فقط در صورت مخالفت با واقع وجود دارد یا حتی در صورت موافقت با واقع هم اجرای برائت بدون فحص شخص را مستحق عقاب می کند. حل این مساله به ما کمک می کند که وجوب تعلم و فحص ارزش ذاتی هم دارد یا فقط در عقاب به خاطر واقع موثر است. در این پژوهش سعی شده ادله تمام اقوال ذکر شود و جداگانه هر دلیل مورد بحث و نقد قرار گیرد لذا ابتدا اقوال را ذکر می کنیم سپس هر دلیل را جداگانه بررسی می کنیم و نهایتا قول به طریقیت فحص و استحقاق عقاب در صورت مخالفت با واقع پذیرفته می شود.