بسمه تعالی

آیین نامه مقاله ترویجی تحلیلی دوره خارج عمومی

مقاله علمی در مقطع خارج عمومی در قالب مقاله ترویجی تحلیلی تدوین می گردد.

۱.تعریف

مقاله ترویجی تحلیلی، نوشتاری علمی است که با هدف تبلیغ و تثبیت، یا تردید و انکار یکی از مسایل علمی از طریق جابه‎جایی، تلفیق، ترکیب و تحلیل دانش و دستاوردهای علمی موجود به زبانی ساده تدوین می‌شود و منجر به اشاعه دانش بشری و افزایش سطح دانش مخاطب می‌شود.

توضیح: در این نوع مقاله، محقّق با استفاده از منابع اصیل و معتبر پیشین ، یک مسأله پژوهشی را بررسی کرده و دستاوردهای علمی دیگران در خصوص آن را به زبانی ساده ارائه می‌دهد، بدون اینکه خود، داده‎های خام جدید، استدلال جدید، نقد جدید یا نظریه جدیدی به آن اضافه کند. بنابراین، در مقالات ترویجی تحلیلی لازم نیست تولید علمی جدیدی انجام ‌شود، بلکه آراء و نظریات قبلی با ساختاری نو و با موضعی جانبدارانه یا منتقدانه ارائه می‌شود . البته مقایسه اقوال و ادله، و تبیین نقاط افتراق و اشتراک آنها لازم است.

مقاله ترویجی تحلیلی از ویژگی‌های ذیل برخوردار است:
اوّل: انتخاب موضعی جانبدارانه یا منتقدانه با استفاده از دانش موجود؛
دوم: استفاده از همه تدابیر برای انتقال هر چه مطلوب‌تر اندیشه به مخاطبان ؛
سوم: استفاده از ادبیات نگارشی ساده، سالم و مخاطب‌پسند؛
چهارم: پرهیز از استدلال‌های دشوار علمی که برای اثبات فرضیه‌ی مقالات علمی پژوهشی استفاده می‌شود.

۲.اهداف

۱. کسب مهارت روش تحقیق فقهی و اصولی در حدّ مقاله ترویجی تحلیلی (تتبّع، جمع‌آوری، تحلیل و ساختار مناسب)؛
۲. کسب مهارت تبدیل زبان دشوار علمی پژوهشی به زبان ساده علمی؛
۳. کسب مهارت ارائه نتایج تحقیق به زبان ساده علمی؛
۴. تثبیت، ترویج یا تردید و انکار یکی از مسایل علمی.
توضیح: برای رسیدن به این اهداف، کارهای ذیل انجام می‌شود؛
۱. توضیح و تبیین عنوان مقاله ؛
۲. جمع‌آوری نظریات مهمّ موافق و مخالف (الزامی)، جمع‌آوری تمام اقوال (ترجیحی)؛
۳. بیان ساده و رسای نظریات موافق و مخالف و ادلّۀ آنها؛
۴. تأیید، تردید یا انکار یکی از نظریات در ساختاری گویا با استدلال‎های برگرفته از دانش موجود و پاسخ به ایرادات مطرح‌شده با بیانی رسا و ساده؛
۵. پیشنهاد منابع مهمّ و مناسب‎ (ترجیحی).

۳. مراحل

امور مربوط به مقاله علمی طی مراحل ذیل انجام می‌شود:
۱. انتخاب و پیشنهاد دو عنوان، تکمیل فرم مربوطه و ارسال آن؛
۲. تصویب یکی از عناوین پیشنهادی در کمیته مربوط و ابلاغ آن؛
۳. تدوین طرح تحقیقِ مقاله در فرم مربوطه و ارسال آن؛
۴. تصویب طرح تحقیقِ مقاله و ابلاغ آن؛
۵. تدوین مقاله و ارائه گزارش سیر پیشرفت؛
۶. ارائه مقاله با ارسال به سامانۀ واحد پژوهش؛
۷. ارزیابی مقاله؛
۸. اعلام نقاط قوّت و ضعف با برگزاری جلسه حضوری ارزیابی؛
۹. اصلاح نقاط ضعف و ارائه مقاله اصلاح‌شده.
تذکر: مراحل فوق، طبق زمان‌بندی مشخص‌شده انجام می‌شود؛ و ارزیابی انضباطی آنها ضوابطی دارد، که در پیوست یک آمده است.

۴.پیشنهاد عنوان مقاله

مقالۀ علمی به موضوعی نیاز دارد که محقّق با انگیزه کافی درصدد بیان ابعاد آن، ارائه راه حلّ مسأله، یا تکمیل آن راه حلّ‌ها، و یا پاسخ به سؤالات یا شبهات مرتبط با آن باشد؛ و این انگیزه تحمّل مشکلات تحقیق، تنظیم و نگارش مقالۀ علمی را برای وی هموار کند؛ بنابراین محقّق باید نیاز به تحقیق دربارۀ عنوان مقاله را حسّ کرده و انگیزه کافی دربارۀ آن داشته باشد.

۴.۱. شرایط موضوع مقاله

       موضوع مقاله لازم است:
     ۴.۱.۱. از مباحث فقهی یا اصولی باشد؛
           تبصره: مسائل علم رجال، درایه و قواعد فقهی می تواند عنوان مقاله باشد؛

     ۴.۱.۲. پاسخ‌گوی یک مسأله بسیط باشد؛
     ۴.۱.۳. بنیادی یا کاربردی باشد؛
     ۴.۱.۴. در دانش موجود، پیشینه داشته باشد، تا بتوان درباره آن، مقاله علمی ترویجی تحلیلی نگاشت؛
    ۴.۱.۵. از موضوعات بررسی‌شده در درس خارج یا از موضوعات تحقیق درسی نباشد.

۴.۲. شرایط عنوان مقاله

عنوان پیشنهادی برای موضوع مقاله لازم است:
   ۴.۲.۱. بر پرسش اصلی مقاله متمرکز گردد؛
   ۴.۲.۲. متناسب با حجم مقاله، جزئی ‌باشد؛
   ۴.۲.۳. نسبت به محتوا جامع و مانع ‌باشد ؛
   ۴.۲.۴. با واژگان و اصطلاحات دقیق علمی تنظیم گردد؛
   ۴.۲.۵. واژگان کلیدی مقاله را تا مقدار ممکن پوشش دهد؛
   ۴.۲.۶. رسا، گویا و بدون ابهام باشد؛
   ۴.۲.۷. کوتاه و بدون کلمات اضافی باشد؛
   ۴.۲.۸. جمله خبری یا سؤالی نباشد.

* نکات

    ۱. پیشنهاد هر عنوان به ۱۰ ساعت مطالعه و ترجیحاً به مشاوره با اساتید مشاور محتوایی نیاز دارد تا جوانب آن عنوان، صاحب‌نظران، نظریات، استدلال‌ها و نقدهای مطرح‌شده، و حجم مطالب آن شناخته شود؛ لذا توصیه می‌شود بعد از انجامِ این پیش‌نیازها، عنوان را پیشنهاد دهید.

   ۲. عنوانی که یکی از اساتید درس خارج یا مشاور پژوهشی تأیید کنند، در اولویت تصویب قرار دارد؛

   ۳. به هر عنوان پیشنهادی که بدون تغییر و اصلاح تصویب شود، یک امتیاز ترجیحی محتوایی تعلّق می‌گیرد؛

   ۴. بعد از تصویب عنوان، تغییر یا اصلاح عنوان ممکن نخواهد بود، مگر در موارد ضرورت و ارسال «فرم درخواست پژوهشی» که اساتید پژوهشی تأیید کنند.

۵. طرح تحقیقِ مقاله

طرح تحقیق دارای عناصر ذیل است:
    ۵.۱. عنوان مقاله؛
    ۵.۲. تبیین عنوان مقاله و آراء علمی ناظر به عنوان، متناسب با مقاله ترویجی تحلیلی؛
   ۵.۳. سؤال اصلی، متناسب با مقاله ترویجی تحلیلی؛
   ۵.۴. سؤالات فرعی، متناسب با مقاله ترویجی تحلیلی؛
   ۵.۵. ضرورت تحقیق در مسأله؛
   ۵.۶. پیشینۀ مسأله؛
   ۵.۷. فهرست عناوین مقاله (ساختار بحث)؛
   ۵.۸. روش حلّ مسأله؛
   ۵.۹. فهرست منابع.

* نکات

   ۱. هر یک از عناصر طرح تحقیق در پیوست ۳ توضیح داده شده است.
   ۲. نگارش طرح تحقیق به ۱۰ ساعت مطالعه جدید و ترجیحاً مشاوره با اساتید مشاور محتوایی نیاز دارد تا جوانب آن عنوان (صاحب‌نظران، نظریات، استدلال‌ها و نقدهای مطرح شده دربارۀ آن) بیشتر و کامل‌تر شناخته شود. از این رو توصیه می‌شود که طلاب بدون این پیش‌نیازها طرح تحقیق برای مقاله را ننویسند؛
   ۳. طرح تحقیق برای همان عنوان مصوّب تنظیم می‌شود و عنوان مقاله بدون هماهنگی تغییر داده نمی‌شود؛
   ۴. طلاب می‌توانند همراه با پیشنهاد دو عنوان، طرح تحقیق آن را نیز ارائه دهند تا عناوین پیشنهادی و طرح با هم در کمیته مربوطه بررسی و تصویب شود، و نگارش تحقیق زودتر شروع شود؛
   ۵. طرح تحقیقی که با تأیید یکی از اساتید مشاور پژوهشی تنظیم شود، در اولویت تصویب قرار دارد؛
   ۶. اگر طرح تحقیقی از لحاظ محتوا یا شکل ناقص تشخیص داده شود، پذیرفته نخواهد شد و محقّق بعد از اصلاح یا تکمیل، آن مجدداً در سامانه پژوهش بارگذاری می‌کند؛
   ۷. به طرح تحقیقی که بدون تغییر و اصلاح تصویب شود، دو امتیاز ترجیحی محتوایی تعلّق می‌گیرد؛
   ۸. بعد از تصویب طرح، اصلاح یا تغییر آن ممکن نخواهد بود، مگر در موارد ضرورت و ارسال «فرم درخواست پژوهشی» که اساتید پژوهشی تأیید کنند.

۶. مقاله

   ۶.۱. اجزاء مقاله
    ۶.۱.۱. بسم الله، و خطبۀ آغازین ؛
   ۶.۱.۲. عنوان مقاله؛
   ۶.۱.۳. نام نویسنده؛
   ۶.۱.۴. چکیده؛
   ۶.۱.۵. واژگان کلیدی؛
   ۶.۱.۶. مقدّمه؛
   ۶.۱.۷. بدنه مقاله؛
   ۶.۱.۸. نتیجه‌گیرى؛
   ۶.۱.۹. پیوست‌ها (در صورت وجود)؛
  ۶.۱.۱۰. فهرست منابع

تذکر: اجزای اصلی مقاله با عنوان جداگانه مشخص می شود؛ این اجزا در پیوست ۴ توضیح داده شده است.

۷. شرایط پذیرش مقاله

   ۷.۱. مقاله در زمان مقرر در سامانه پژوهش بارگذاری شود؛
   ۷.۲. مقاله قبلاً یا هم‌زمان در نشریه یا مرکز دیگری ارائه نـشده باشد؛
  ۷.۳. مقالات طلابی که سابقه سه سال حضور در مؤسسه دارند، باید قابل چاپ باشد.

نکته: مقالات ارائه شده اگر در مجلات معتبر چاپ شود، مورد تشویق قرار خواهد گرفت.

۸. تذکرات کلّی

  ۸.۱. تمامی مطالب مقاله همراه با ادلّه، و اقوال و نظریات همراه با درج مستندات آنها ذکر می‌شود.
  ۸.۲. مقاله مسأله محور -نه شخص یا کتاب محور- و با چینش منطقی تنظیم می‌شود؛ از این رو مطالب تکراری حذف شده، و نظریات، ادلّه یا اشکالات اختصاصی در جای منطقی خود درج می‌شود.
 ۸.۳. در تنظیم مقاله با پرهیز از نقل عین عبارات دیگران، مضمون مطالب نقل می‌شود؛ مگر در صورتی که عبارتی نقش مهمّ و اساسی داشته باشد، مانند اینکه عبارتی محور نقد یا توضیح باشد.
 ۸.۴. مطالب با رعایت آیین نگارش علمی، ضوابط پاراگراف‌نویسی و بدون اشتباه تایپی تنظیم می‌شود.
 ۸.۵. عبارات به صورت روان، گویا و رسا و بدون اجمال مخلّ، و تکرار و اطناب مملّ تنظیم می‌شود؛ امّا شیوایی و قابل فهم بودن متن، به بهای حذف مطالب علمی به دست نمی‌آید.

پیوست شمارۀ ۱: ضوابط انضباطی مقالۀ علمی

مقالۀ علمی افزون بر ارزیابی محتوایی و شکلی، از لحاظ انضباطی در چهار مرحلۀ «پیشنهاد عنوان مقاله، ارائه طرح تحقیق، ارائه گزارش‌های (حضوری و کتبی) سیر پیشرفت و ارائه فایل نهایی» در جدول جداگانه‌ای ارزیابی می شود، مجموع امتیازهای انضباطی ۲۰ است؛ و شاخص‌های آن، بدین قرار است:

   ۱. اگر هر یک از چهار مرحلۀ مذکور زودتر از زمان‎بندی اعلامی انجام شوند، به ازاء هر روز، ۰.۲۵ به امتیاز انضباطی افزوده خواهد شد.
   ۲. از مجموع چهار مرحلۀ مذکور حداکثر ۵ امتیاز ترجیحی انضباطی به مجموع امتیازات انضباطی افزوده خواهد شد؛ البته امتیازهای ترجیحی انضباطی، تنها کسر امتیاز انضباطی در مراحل دیگر را جبران می‌کند.
  ۳. امتیازهای ترجیحی انضباطی، در هریک از چهار مرحلۀ مذکور با لحاظ زمان‌بندی اعلامی اوّلیه محاسبه می‌شود، نه تمدید زمان‌های ثانوی (عمومی یا شخصی).
  ۴. در صورت رعایت نشدن زمان‌بندی اعلامی برای هریک از چهار مرحلۀ مذکور، به ازاء هر روز نیم امتیاز کسر می‌شود؛ و بعد از صفر شدن امتیاز انضباطی، به ازای هر روز تأخیر، دو امتیاز از مجموع امتیازات شکلی کسر خواهد شد.
  ۵. معیار امتیاز ترجیحی انضباطی در مراحل مذکور، زمان ثبت شده برای فایل نهایی و کامل در سامانۀ پژوهش است، و معیار امتیاز الزامی فایلی است که محتوای علمی آن کامل باشد، به شرط اینکه تا یک هفته، تنظیمات شکلی و صفحه‌آرایی آن انجام و فایل نهایی آن در سامانۀ پژوهش ارسال شود.
  ۶. تأخیر بیش از ۳۰ روز در ارسال فایل نهایی سبب درج امتیاز صفر در هر دو ارزیابی «انضباطی و شکلی» خواهد شد. 

پیوست شمارۀ ۲: جداول ارزیابی

هر مقالۀ علمی از سه جهت محتوایی، شکلی و انضباطی طبق جدول‌های زیر ارزیابی می شوند:
طلاب محترم به فرم‌های ارزیابی که در ذیل درج شده، توجه کنند تا از شاخص‌های الزامی و ترجیحی در ارزیابی اطلاع یافته و نوشتار خود را با دقت و رعایت شاخص‌ها تنظیم کنند.

تذکر: حداکثر ۵ امتیاز ترجیحی انضباطی از مجموع این سه مرحله می‌تواند به هر تحقیق تعلق گیرد، و تنها کسر امتیاز انضباطی را جبران می‌کند. اگر در اثر تأخیر در انجام مراحل، امتیاز انضباطی صفر شود، به ازای هر روز تأخیر، دو امتیاز از امتیازات شکلی کسر خواهد شد. 

پیوست شمارۀ ۳: عناصر طرح تحقیق

طرح تحقیق، ترسیم‌کنندۀ نقشۀ تحقیق، مراحل، ابعاد و جوانب آن است. تحقیق بدون طرح‌نامه، وقت و انرژی را هدر داده، یأس و دلسردی، بلکه ناکامی پدید می‌آورد. غفلت از اهمیّت طرح تحقیق سبب شده برخی نگارش آن را اتلاف وقت بپندارند یا آن را بدون مطالعۀ کافی تنظیم کنند.

نگارش طرح تحقیق به تصوّر کامل و درست از ابعاد موضوع، سؤال اصلی و سؤالات فرعی، محدودۀ عنوان مقاله، مراحل، روش‌کار و برنامه‌ریزی نیاز دارد، و تنها پس از مرور منابع اصلی و مطالعۀ کافی می‌توان با دیدباز طرح تحقیق را نوشت، و فرایند تحقیق و نگارش مقاله را طبق آن گام‌به‌گام پیش برد. بلکه اگر بسیاری از مطالعاتِ پسینی دربارۀ مسأله، پیش از نگارشِ طرح انجام شود، فرایند تحقیق با تسلّط بیشتر ترسیم، و مقاله نیز با سرعت بیشتر نوشته می‌شود.

چنان‌چه گذشت طرح تحقیقِ «مقاله علمی ترویجی تحلیلی» عناصر ذیل را شامل می‌شود؛ «عنوان مقاله، تبیین عنوان مقاله، سؤال اصلی، سؤالات فرعی، ضرورت تحقیق، پیشینه، فهرست عناوین، روش حلّ مسأله و منابع اوّلیۀ تحقیق». در این پیوست عناصر مهمّ طرح تحقیق و شرایط آنها به اختصار توضیح داده می شود.

۱. سؤال اصلی

یک سؤال جامع و مانع نسبت به مسأله‌ای است که مقاله درصدد پاسخ بدان است و تنها با تحقیق و بررسی بتوان بدان پاسخ داد و دقّت در طرح سؤال اصلی نقش مهمّی در تجزیه و تحلیل مسأله، بیان پاسخ‌ها یا فرضیه‌ها و نیز نتیجه‌گیری سریع دارد.

سؤال اصلی با تحفظ بر واژگان به کاررفته در عنوان مقاله و هماهنگ با آن، و متناسب با مقالۀ ترویجی تحلیلی طرح می‌شود. سؤال اصلی به شکل توصیفی یا رابطه‌ای یا تفاوتی با واژگانی مانند: «چیست، چه‌چیزی، چقدر، چرا، چه وقت، چگونه و کجاست» طرح می‌شود، این سؤالات با جملات کوتاهی مانند «آری» یا «خیر» پاسخ داده نمی‌شوند.

۲. تبیین عنوان مقاله

این بخش مهمّ‌ترین بخش از طرح تحقیق است، که در آن دغدغۀ محقّق به طور کامل تشریح می‌شود، و مطالب ذیل را شامل می‌شود: الف. «جملات آغازین» ب. «تعریف اصطلاحات، مفاهیم» ج. «تبیین پیش‌فرض‌ها و مبانی» د. «تعیین حدود مسأله تحقیق» و. «اقوال و ادلّه هریک» هـ. «شبهات یا نقدها و پاسخ‌های آن». بخش‌های «سؤال اصلی، سؤالات فرعی، ضرورت، پیشینه، روش حلّ مسأله و فهرست منابع» جداگانه در طرح تحقیق نوشته می‌شوند.

جملات آغازین: جملات مقدّماتی یک یا دو لایه کلی از مسأله تحقیق را بیان می‌کند؛ این جملات نباید چنان کلی باشد که ده‌ها مسأله دیگر را نیز بتوان با آن آغاز کرد.

تعیین قلمرو مسأله، حدود تحقیق: گاه قلمرو مسأله ابعاد مختلفی دارد که یک مقالۀ علمی نمی‌تواند همۀ آن ابعاد را شامل شود، و باید محدودۀ تحقیق را با توجه به حجم مقاله، و زمان نگارش آن مشخص کرد؛ از این رو در این بخش ابتدا وسعت قلمرو مسأله، سپس محدودۀ تحقیق مشخص می‌شود.

برای تعیین کاملِ «محدودۀ تحقیق»، جنبه‌های مجهول یا مبهم مسألۀ تحقیق -که مقاله درصدد پاسخ به آن است- عوامل تأثیرگذار و چگونگی تأثیرگذاری آن عوامل در حلّ مسأله تحقیق، نیز بیان می‌شود.

تبیین پیش‌فرض‌ها و مبانی: بیشتر مسائلِ پژوهشی، پیش‌فرض‌های تصوّری و تصدیقی (مبادی)، و مبانی خاصّی دارند؛ که بعد از جملات آغازین آن پیش‌فرض‌ها و مبانی پایه‌ای تبیین می‌شوند.

اقوال یا فرضیه‌های ناظر به مسألۀ تحقیق و ادلّۀ هریک: در این بخش به فرضیه‌ها یا نظریه‌ها و صاحب‌نظران آن در پاسخ سؤال اصلی و سؤالات فرعی تحقیق اشاره می‌شود، ادلّه و شواهد هر نظریه، شبهات و نقدهای مطرح دربارۀ آن، نتایج و آثار نظرات شاخص با نظم منطقی و دسته‌بندی مناسب اشاره می‌شود.

* تذکرات بخش تبیین عنوان مقاله

۱. مطالب تبیین عنوان مقاله حداکثر در پنج پاراگراف تنظیم می‌شود؛ و در آن تنها مطالبی نوشته می‌شود که عنوان تحقیق آن را دربربگیرد؛
۲. تبیین دقیق عنوان مقاله سبب تمرکز بر مسأله تحقیق، و راهنمایی برای پیگیری آن در مقالات بعدی است.

۳. ضرورت تحقیق در مسأله

از میان مسائل مهم، تنها مسألۀ ضروری برای تحقیق انتخاب می‌شود؛ بیان ضرورت تحقیق، به استناد و استدلال و گاه ارائه اطلاعات آماری نیاز دارد. «ضرورت تحقیق» با توجه به نوع مسأله، با نکات زیر بیان می‌شود:

       ۱. اهمیت مسأله و عنوان مقاله در دانش مربوط (نتایج و آثار تحقیق بر روند فعلی مسائل مرتبط یا مبتنی بر آن)؛
      ۲. میزان پاسخگویی به نیازمندی¬های مختلف؛
      ۳. سامان‌دهی و دسته‌بندی اقوال، ادلّه و شبهات مختلف در مسأله تحقیق؛
      ۴. رفع ناسازگاری، ابهام، اشتباه و خلط در اقوال، ادلّه و شبهات مطرح در مسأله تحقیق.

نکته: با اینکه ضروت انجام تحقیق با هدف تحقیق

تفاوت دارد، امّا در ضرورت تحقیق، چرایی نیاز به تحقّق هدف توضیح داده می‌شود.

۴. پیشینه مسأله

پیشینه مسأله به روند شکل‌گیری و تکامل مسأله با رویکرد تاریخی توجّه دارد؛ و در آن زمان پیدایش مسأله، طرّاح آن، چرایی پیدایش، تطوّرات مسأله (تحوّلات رخ دادۀ در آن)، افراد مؤثّر در تطوّرات به ترتیب تاریخ و چرایی تطوّرات، و وضعیت فعلی آن مطرح می‌شود؛ و در انتها مرتبط‌ترین و با کیفیت‌ترین پژوهش‌ها، نقاط ضعف و قوت، اشتراکات و تمایزهای آنها معرفی شده و مقالۀ حاضر با آن پژوهش‌ها مقایسه می‌شود.
پیشینۀ تحقیق با فهرست منابع تفاوت دارد؛ در پیشینه تنها و تنها منابعی (کتاب‌ها، مقالات پژوهشی یا ترویجی، پایان‌نامه‌ها و درس‌های خارج) معرفی می‌شوند که در پیدایش تطوّرات و وضعیت فعلی مؤثّراند.

۴.۱. اهمیّت پیشینه تحقیق

  ۴.۱.۱. دانستن پیشینۀ پژوهش در عنوان مقاله، برای خود محقّق به دلایل ذیل اهمیت دارد:
                 الف. شناخت منابع مسأله؛
                  ب. شناخت تحقیقات پیشین از جهت روش تحقیق، ادلّه، چینش مطالب و نحوۀ نتیجه‌گیری؛
                  ج. شناخت بسترها، عوامل و چرایی ایجاد اقوال در مسأله؛
                  د. استفاده از مزایای تحقیقات پیشین و پرهیز از معایب آنها در نگاشتن طرح تحقیق بهتر، و انتخاب روش تحقیق صحیح، و رسیدن به نتیجۀ دقیق‌تر در تحقیق.

۴.۱.۲. نوشتن پیشینۀ پژوهش در عنوان مقاله برای دیگران نیز به دلایل ذیل اهمیّت دارد:

                  الف. نشانۀ‌ آشنایی و تسلط نویسنده بر مسألۀ تحقیق؛
                   ب‌. معرفی نویسندگان و آثار نگاشته‌شدۀ و منابع مطالعاتی بیشتر دربارۀ مسألۀ تحقیق؛
                   ج. اطمینان از تکراری نبودن پژوهش حاضر؛
                   د. مقایسه پژوهش حاضر با پژوهش‌های قبلی از لحاظ تفسیر و تحلیل نتایج و غیره.

تذکر: تا امروز در بیشتر مسائل، تحقیقات مستقلی در قالب کتاب، رساله، پایان‌نامه و مقاله انجام شده است و یا در قالب درس خارج، کنفرانس و نشست‌های علمی ارائه شده است؛ و اگر تحقیق مستقلی در مسأله مقاله یافت نشود، تحقیقات پیشین دربارۀ مسأله کلی‌تر بجای پیشینۀ آن مسأله نوشته می‌شود.

۵. سؤالات فرعی

سؤالاتی جزئی است که مجموع آنها تمام ابعاد سؤال اصلی را فراگرفته، و از آن فراتر نمی‌رود، و با پاسخ به همۀ سؤالات فرعی، سؤال اصلی نیز پاسخ داده می‌شود.
سؤال اصلی به ۳ تا ۵ سؤال فرعی تجزیه می‌شود؛ و اگر سؤال اصلی به سؤالات فرعی بیشتری نیازمند باشد نشانۀ وسیع یا مبهم بودن مسأله تحقیق است.
از آنجا که سؤالات فرعی سامان‌بخش ساختار تحقیق است و ساختار تحقیق به چینش منطقی نیاز دارد، از این رو سؤالات فرعی نیز با چینش منطقی صحیحی تنظیم می‌شود.
هر سؤال فرعی تنها به یکی از عوامل تأثیرگذار در سؤال اصلی ناظر است. سوالات فرعی از لحاظ دامنۀ محتوایی هم‌سنگ یکدیگر هستند، نباید سؤالی مثلاً ۲۵% از مسأله اصلی و سؤال دیگر تنها ۵% آن را پوشش دهد.

۶. فهرست عناوین داخلی مقاله

عناوین داخلی با تبدیل سؤالات فرعی به جملات مصدری، و به همان ترتیب سؤالات فرعی و هماهنگ با آنها تنظیم می‌شود. می‌توان عناوین فرعی‌تر را نیز ذیل هر یک از عناوین فرعی مرتبط نوشت، و با درج شماره (مانند: ۱.؛ ۱-۱. ؛ ۱-۲. ؛ ۱-۳ ؛) آنها را مشخص کرد.

۷. روش حلّ مسأله

مسأله با تفکر حلّ می‌شود و هنگام تفکر با استفاده از معلومات پایه‌ای، مجهول در چند مرحله کشف می‌شود؛ آن مراحل عبارت‌اند از: «گردآوری معلومات پایه‌ای، پالایش و دسته‌بندی و طبقه‌بندی آنها، تحلیل و تفسیر آنها، و نتیجه‌گیری»؛ از آنجا که مجهولات هر مسأله‌ای با روش متفاوتی کشف و حلّ می‌شود ، ابتدا تبار هر مسأله، سپس روش کشف مجهولات در آن تبار از مسائل شناخته می‌شود.

نوشتن روش حلّ مسأله به تحقیق در عنوان مقاله و عناوین مشابه کمک فراوانی می‌کند؛ و محقّق نیز با دانستن تبار مسأله، مرزهای مسأله تحقیق را رعایت کرده، و از چارچوب نظری، اصول، ضوابط و ابزارهای صحیحِ آن مسأله استفاده می‌کند؛ و با اجرای گام‌به‌گام آن روش، نتیجه صحیح و دقیق را به‌دست می‌آورد.
با اینکه نوشتن «روش حلّ مسأله» به بیان مراحل تحقیق نیاز دارد، امّا اساس آن بر بیان روش گردآوری معلومات، روش دسته‌بندی، روش تحلیل و تفسیر آن معلومات و روش نتیجه‌گیری است.

۸. منابع اوّلیۀ تحقیق

در این بخش منابعی معرفی می‌شوند که محقّق مطالبی مهمّ دربارۀ مسأله تحقیق در آنها یافته و محقّق بنای استفاده از آن را دارد، حتّی اگر آن منبع در تطوّرات علم تأثیرگذار نبوده باشد.
منابع به ترتیب حروف الفبا و با شماره‌گذاری و با توجه به مشخصات زیر معرفی می‌شوند:
الف. کتاب: نام کتاب، نام خانوادگی و نام نویسنده، شمارۀ جلد یا جزء، نام بخش مورد نظر.
ب. مقاله: عنوان مقاله، نام خانوادگی و نام نویسنده، نام نشریه و شماره¬ی آن، صفحات مربوط به مقاله.
ج. منابع اینترنتی: عنوان مقاله، نام خانوادگی، نام نویسنده، نام وب سایت یا نشریه¬ الکترونیکی.
د. متن یا صوت درس خارج: عنوان درس، نام استاد، نام دورۀ درس خارج، سال، شمارۀ جلسه.

۹. تذکرات طرح تحقیق

با توجه به توضیحات مفصّلی که دربارۀ عناصر طرح تحقیق گذشت، روشن است که طرح تحقیق با جملات اندک تنظیم نمی‌شود.
عناصر طرح تحقیق به زبان علمی با جملات کامل، دقیق، روشن و با رعایت قواعد دستور زبان تنظیم می‌شود، و از تعابیر محاوره‌ای، مبهم و کلیشه‌ای پرهیز گردد.
در نگارش طرح تحقیق از درج مطالب احساسی و عاطفی، بدیهی، کلی‌گویی، تکرار مطلب، مقدّمه چینی زیاد طرح مقدّمات بعید و مسائل حاشیه‌ای پرهیز می‌شود. 

پیوست شمارۀ ۴: عناصر اصلی مقاله

مقاله علمی اجزایی دارد که محتوای آن را در ساختار منطقی لازم سامان می¬دهد. این اجزاء عبارتند از: عنوان، چکیده، واژگان کلیدی، مقدّمه، بدنه اصلی (پیکره تحقیق)، نتیجه و فهرست منابع.
این اجزاء و شرایط لازم برای نگارش هریک از آنها در این پیوست به اختصار توضیح داده می شود.

  ۱.عنوان

«عنوان» نخستین جزء از مقاله علمی است و باید همان موضوعی باشد که دانش‌پژوه برای مقاله خود پیشنهاد کرده و در معاونت پژوهش به تصویب رسیده است.

۲.چکیده

«چکیده» گزارش محتوای مقاله و بیان دست‌آوردهای آن است که پیشتر انجام شده و اکنون به شکل اجمالی تبیین می‎شود. لذا «چکیده» در آخرین مرحلۀ تحقیق و بعد از اتمام بدنه مقاله و نتیجه‎گیری تنظیم می شود.

    ۱. نسبت «چکیده» با مقاله نسبت اجمال به تفصیل است، نه نسبت فهرست به متن. همچنین چکیده، خلاصه مقاله نیست، بلکه بیان دست‌آوردهای مقاله است.
   ۲. «چکیده» از اجزای ذیل تشکیل می‌شود:
      ۱/۲. اشاره به سؤال اصلی و جایگاه آن در هندسه مسائل آن علم؛
      ۲/۲. اشاره اجمالی به نظرات و رویکردهای گوناگون در حل مسأله؛
      ۳/۲. اشاره اجمالی ادلّه و شواهد؛
       ۴/۲. اشاره اجمالی به نتایج و یافته ها؛
       ۵/۲. اشاره اجمالی به کاربردهای مقاله
  ۳. چکیده -جز در بیان مسأله- با ادبیات ناظر به گذشته و افعال ماضی نوشته می شود.
  ۴. چکیده معمولاً ۱۲۰ تا۲۰۰ کلمه است و بهتر است در آن از کلید واژههای مقاله استفاده شود.
  ۵. مطالب چکیده بدون بیان خطابی، مثال، توضیح مفهومی، استدلال و ارجاع به منابع تنظیم می‌شود.

۳.کلید واژه

«کلید واژه» واژه های مهم و اساسیِ مرتبط با سؤال اصلی و عنوان مقاله، و گویای موضوعات مهمّ آن است و در حکم موضوعات جزئی و نمایۀ مقاله هستند. کلید واژه‎ها معمولاً برای متون علمی، تخصصی کار می‌رود.
واژگان کلیدی اغراض ذیل را تأمین می‌کنند:
أ‌. دسترسی سریع به مقاله در پایگاه‎های مقالات علمی که مقالات بسیاری دارند؛
ب‌. افزایش احتمال دیده شدن مقالات در پایگاه‌های مقالات علمی؛
ت‌. افزایش احتمال نقد و تحلیل آن مقاله توسط محققین دیگر با افزایش دیده شدن آن مقاله؛
ث‌. افزایش احتمال ارجاع دادن دیگران به آن مقاله با افزایش دیده شدن آن مقاله؛
ج‌. شناخته شدن مقام علمی نویسنده و افزایش اعتبار علمی او.
۱. ضوابط ذیل در انتخاب کلید واژگان در مقاله علمی رعایت می‌شوند:
أ‌. نباید بسیار کلی باشند.
ب‌. کلماتی باشند که به موضوع، مکان و شخص منحصر به فردی اشاره دارد.
ت‌. سه تا شش کلمه بوده و با نشانۀ نقطه ویرگول از یکدیگر تفکیک شوند.
ث‌. بعد از چکیده در سطری مستقل، ذکر می شوند.

۴.مقدّمه

«مقدّمه» برای مخاطب آغاز اطلاع از تحقیقی است که انجام شده است، لذا عبارات مقدّمه باید به آینده ناظر باشد. «مقدّمه» دریچه ورود به مقاله و نقشه راه برای خواندن آن است . و در مقدّمه، مطالب زیر نوشته می‌شود:
۴.۱. بیان مسأله و آراء علمی ناظر به مسألۀ تحقیق (در دو یا سه پاراگراف)؛
۴.۲. سؤال اصلی؛
۴.۳. سؤالات فرعی؛
۴.۴. ضرورت تحقیق در مسأله؛
۴.۵. قلمرو مسأله و محدوده و دامنۀ تحقیق؛
۴.۶. پیشینه مسأله؛
۴.۷. ساختار مقاله؛
۴.۸. روش حلّ مسأله.
از آنجا که بخش‌های مقدّمه در پیوست شمارۀ ۳ توضیح داده شد؛ در اینجا تنها «ساختار مقاله» توضیح داده می‌شود.
ساختار مقاله؛ در ساختار مقاله افزون بر عناوین داخلیِ مقاله، «نحوۀ سامان‌دهی آن عناوین و منطق حاکم در ترتیب آنها» و «ارتباط آن عناوین با یکدیگر و با مسألۀ تحقیق» نیز بیان می‌شود، تا مخاطب با اطّلاع از آن بهتر بتواند از مقاله استفاده کند.

تذکرات

۱. مقدّمه بعد از نگارش مقاله تنظیم می‌شود و برای تنظیم آن مطالب طرح تحقیق بازخوانی شده و تغییرات یا اصلاح‌های لازم در آن انجام می‌شود، و بخش ساختار مقاله به آنها افزوده می‌گردد.
۲. می‌توان اطلاعات کلی دربارۀ تحقیقات انجام شده، مشکلات موجود در تحقیق را نیز در انتهای مقدّمه نوشت.
۳. مطالب مقدّمه نباید مفصّل و طولانی باشد، و بهتر است حداکثر در پنج صفحه تنظیم شود.

۵.بدنه مقاله

«بدنه مقاله» پاسخ روشمند به همه سؤالات فرعی مقاله است که دربردارندۀ محتوای مقاله علمی است که حجم آن متناسب با عنوان مقاله ۳۰ تا ۵۰ صفحه است. «بدنه مقاله» با توجه به نکات ذیل نگاشته می‌‎شود:

۵.۱. کلیات (مقدمات تصوری، تصدیقی، تعاریف و مفهوم شناسی ) در بخش اوّل بدنه مقاله نوشته می‎شود.
۵.۲. بخش‌های دیگر بدنۀ مقاله عبارتند از: «تبیین و تحریر عنوان مقاله و ابعاد و زوایای آن»، «بیان اقوال و نظریات و ادلّه آنها»، «نقد و ارزیابی مستدل آراء و نظریات مخالف»، «تبیین نظریه پذیرفته‌شده»، «بیان ادلّه نظریه پذیرفته‌شده» و «پاسخ به شبهات احتمالی و دفاع از ادله». تمام این بخش‌ها با استفاده از دستاوردهای علمی موجود نگاشته می‌شود.
۵.۳. سیر منطقی مباحث در مقاله علمی رعایت می‌شود تا نشان گر روند صحیح و بایسته تحقیق باشد. برای ساماندهی بدنه اصلی مقاله، مطالب آن با عناوین مشخصی تقسیم‌بندی می‌شود.
۵.۴. عناوین بدنۀ مقاله متناسب با سؤالات فرعی و فهرستِ عناوینِ طرح تحقیق مرتّب می‌شود.
۵.۵. می‌توان هر سؤال فرعی را به چند سؤال جزئی‌تر تجزیه و پاسخ هر سؤال را ذیل یک عنوان جزئی تر آورد.
۵.۶. بدنۀ مقالۀ علمی بیشترین مطالب را در کمترین کلمات با پرهیز از اطناب مملّ و ایجاز مخلّ ارائه می‌کند.
۵.۷. مطالب بدنه مقاله، مستند به منابع معتبر (با ارجاع دقیق به منابع و مآخذ)، و مستدلّ نوشته می‌شود.
۵.۸. تمام ضوابط آئین نگارش علمی و پاراگراف‌بندی در تنظیم بدنه مقاله رعایت می‌شود.
تذکر: نتیجۀ هر بخش از بدنه مقاله در انتهای آن بخش نوشته می‌شود، حتی اگر برای آن عنوان مستقل درج نشود. از این رو در آخرین بخش از هر عنوانِ فرعیِ مقاله، پاسخ سؤال فرعی مربوط با جمله خبری کوتاهی بیان می‌شود، بی‌اینکه بحث جدیدی در آن طرح شود، یا دلایل و مستندات به تفصیل مجدّد ذکر شود.
۵.۹. شرایط بدنه مقاله
۵.۹.۱. متناسب با اهداف و مأموریت‌های مقاله ترویجی تحلیلی باشد؛
۵.۹.۲. منطبق بر طرح تحقیق مصوّب، و نسبت به آن جامع و مانع باشد؛
۵.۹.۳. حاصل کار علمی دانش¬پژوه باشد؛
۵.۹.۴. با قلمی روان و رسا و مطابق آیین نگارش معیار در مقالات تدوین شود.

۶.منابع مطالب بدنه مقاله

با اینکه در مقالۀ علمی هر گونه اخذ علمی یا نقل قول، همراه با ذکر کامل منبع است، امّا بیش از مقدار ضرورت از منابع دیگر نقل‌قول نشده و در ارجاعات نیز زیاده¬روی نمی‌شود، تا نقش نویسنده در تبیین، تحلیل و مقایسه مطالب دیده شود.
نقل‌قول‌ها به صورت مستقیم انجام شده و تا مقدار ممکن از نقل‌قول با واسطه پرهیز می‌شود؛ امّا اگر منبعی در اخذ علمی واسطه بود، آن واسطه نیز در ارجاع نوشته می‎شود.
محقّق باید از منابع قوی‌تری برای مطالب مقاله خود استفاده و از منابع کم‌اعتبار علمی اجتناب کند تا مقاله بر مطالب اشتباه یا بی‌ارزش بنیان‎گذاری نشود، همیشه در ارزیابی مقاله به منابع مقاله توجه می‎شود.

۷.نتیجه‌گیری از مقاله

«نتیجۀ نهایی» آخرین جزء محتوایی در مقاله علمی است که پاسخ تمام سؤالات فرعی مطرح‌شده در مقدّمه مقاله را با جملات خبری به اختصار بیان می‌کند، و در انتها پاسخ سؤال اصلی را نیز بیان می‌کند، بی‌آنکه بحث جدیدی در آن مطرح شود، یا دلایل و مستندات به تفصیل مجدّد ذکر شود.
در نگارش نتیجه‌گیری نهایی به نکات ذیل توجه شود:
۷.۱. اجتناب از درج تعاریف و بیان مسأله در نتیجه؛
۷.۲. اجتناب از مطالب اضافی و غیر ضروری در نتیجه، و تفصیل مطالب مقاله در آن؛
۷.۳. بیان نتایج به ترتیب منطقی پرسش¬ها و عناوین فرعی؛
۷.۴. بیان نتایج به شیوه‎ای دقیق و روشن؛
۷.۵. تبیین ثمرات مقاله.
نکته: بهتر است بعد از بیان نتیجه، با درج عنوان مستقلّ، منابع مهمّ و مناسب جهت پیگیری مطلب و عناوین مقاله و نوشتن مقالات جدید معرفی شود، و نیز عنوان جدید در راستای تکمیل عنوان مقالۀ فعلی، پیشنهاد شود. معرفی منابع مطالعاتی و پیشنهاد عناوین جدید دو امتیاز ترجیحی نیز دارد.

۸.فهرست منابع

«فهرست منابع» آخرین جزء شکلیِ مقاله است که بعد از نتیجه نهایی درج می‌شود. در این بخش، مشخصات شناختی برای تمام منابع (کتاب، مقاله، منابع اینترنتی، دروس خارج) استفاده‌شده در مقاله علمی، به ترتیب حروف الفبا و با شماره‌گذاری درج می‌شود.
هر یک از منابع با بیان مشخصات زیر معرفی می‌شوند:
الف. کتاب: نام خانوادگی و نام نویسنده؛ نام کتاب؛ نام مترجم؛ نوبت چاپ، نام ناشر، محل و سال انتشار.
ب. مقاله: نام خانوادگی، نام نویسنده. «عنوان مقاله». نام مترجم. نام و شماره ی نشریه. شماره صفحات مربوط به مقاله. تاریخ انتشار
ج. منابع اینترنتی: نام خانوادگی، نام نویسنده. «عنوان مقاله». نام وب سایت (یا عنوان نشریه¬ الکترونیکی، جلد شماره و سال): صفحه. آدرس اینترنتی. تاریخ دسترسی.
د. متن یا صوت درس خارج: عنوان درس خارج؛ نام خانوادگی و نام استاد؛ عنوان کلی درس خارج؛ سال و شمارۀ جلسه.
نکته: اگر در ارجاع دهی (درون‌متنی، پاورقی و پی‌نوشت) ابتدا نام کتاب درج شده باشد، فهرست منابع به ترتیب الفبایی نام کتاب و سپس نام نویسنده تنظیم می‌شود، و اگر در ارجاع دهی ابتدا نام مؤلّف یا مقرّر یا مترجم درج شده باشد، فهرست منابع به ترتیب الفبایی نام مؤلّف یا مقرّر یا مترجم تنظیم می‌شود. 

پیوست شمارۀ ۵: ضوابط صفحه آرایی

مقاله علمی در بخش‌های مختلف از لحاظ ظاهری (صفحه آرایی، قلم و اندازۀ آن) شرایطی دارد که در این پیوست، شرایط لازم برای تنظیم ظاهری آن به اختصار توضیح داده می شود.
۱. بدنه مقاله -بدون لحاظ ضمائم، مقدّمه و چکیده- حداقل در۳۰ و حداکثر در ۵۰ صفحه ۳۰۰ کلمه‌ای در اندازۀ A4 تنظیم می‌شود.
۲. بعد از ذخیره آخرین تغییرات، فایل مقاله علمی در دو قالب word و pdf، طبق الگوی اعلام شده نام‌گذاری شده و هر دو فایل به سامانه ارتباطی واحد پژوهش ارسال می‌شود.
۳. در مقالۀ علمی عبارات فارسی تنها با قلم IRBadr یا IRLotus یا IRMitra، و عبارات عربی با قلم IRBADR و عبارات لاتین با قلم Timesnew roman یا Times medium تنظیم می‎شود؛ جز چند بخش که مشخص خواهد شد.
۴. در صفحه اوّل «بسم الله الرحمن الرحیم» در وسط سطر اوّل با فاصلۀ ۵۴/۲ Cm از بالای صفحه، و عنوان مقاله در وسط سطرِ بعدی با فاصلۀ ۵/۱ Cm از سطر قبل با قلم IRTITR شمارۀ ۱۸ نوشته می‌شود.
۵. نام و نام خانوادگی دانش‌پژوه زیر عنوان و وسط سطر و با فاصله ۵/۱ Cm از سطر قبل با قلم
IRTraffic شماره ۱۶ نوشته می شود.
۶. عنوان «چکیده» با فاصلۀ ۵/۱ Cm از نام خانوادگی، و در سطر زیرین آن مطالب چکیده درج می‌شود.
۷. در دو سطر آخر صفحه اوّل، عنوان «کلید واژه» و در سطر آخر، واژگان کلیدی درج می‌شود.
۸. مقطع تحصیلی (خارج عمومی) و نشانی الکترونیکی با علامت ستاره در پاورقی آن با قلم‌های مشخص شده (فارسی، عربی و انگلیسی) نازک شماره ۱۱ نوشته می‌گردد.
۹. در آخرین سطر پاورقی، شماره مقاله، شماره دانش‌پژوه ، نیمسال تحصیلی و پایه تحصیلی درج می‎شود.
۱۰. تمام عبارات مقاله در تمامی بخش‌ها (عناوین داخلی اجزای مقاله، بدنه مقاله، پاورقی‌ها، فهرست منابع) تنها با استفاده از قلم (فونت) مشخص شده تنظیم می‌شود.
۱۱. تمام عناوین داخلی اجزای مقاله علمی با درشت نمایی (Bold) تنظیم می‌شود.
۱۲. عناوین داخلی مقاله از بخش استایل به ترتیب اصلی، فرعی یا فرعی‌تر بودن بدین شکل تنظیم می‌شوند: عنوان اصلی با ۱Heading و عنوان فرعی با ۲Heading و عنوان فرعی‌تر با ۳ Heading و… تا Heading9.
13. عنوان اصلی (۱ Heading) با شمارههای تفکیک کننده مانند: ۱-؛ ۲- و …؛ و با قلم‌های مشخص شده (فارسی و عربی) شماره ۱۸ نوشته می‌شود.
۱۴. عناوین فرعی (۲ Heading) با شماره‌های تفکیک کننده مانند: ۱-۱. ؛ ۱-۲. ؛ ۱-۳ ؛ و با قلم‌های مشخص شده (فارسی و عربی) شماره۱۷ نوشته می‌شود.
۱۵. عناوین فرعی تر (۳ و۴ و ۵ Heading) با شماره‌های تفکیک کننده مانند: ۱-۱-۱. ؛ ۱-۱-۲. ؛ و۱-۲-۱. ؛ ۱-۲-۲. ؛ ۱-۲-۳. و ۱-۱-۱-۱. ؛ و با قلم‌های مشخص شده (فارسی و عربی) شماره ۱۶ نوشته می‌شود.
۱۶. عناوین فرعی‌تر دیگر (۶ و ۷ و ۸ و ۹ Heading) در صورت نیاز تنها با «الف، ب و ج» یا عباراتی مانند «قسم اوّل، دوم، سوّم و …؛ صورت اوّل، دوّم و…؛ دلیل اوّل، دوّم و…» تفکیک می‌شوند و با قلم‌های مشخص شده (فارسی و عربی) شماره ۱۵ نوشته می‌شود.
۱۷. انتهای هیچ یک از عناوین (مانند: چکیده، مقدّمه، پیکره اصلی، نتیجه و فهرست منابع) از علامت دو نقطه « : » استفاده نمی‎شود؛ زیرا عناوین مذکور به شاخه¬های جزیی تر تقسیم نمی شود.
۱۸. عبارات مقاله در «بدنه، پاورقی‌ها و فهرست منابع» بدون درشت‌نمایی (Bold) تنظیم می‌شود.
۱۹. تمام عبارات بدنۀ مقاله با قلم‌های مشخص‌شده (فارسی و عربی) با شماره ۱۶ نوشته می‎شود.
۲۰. تمام عبارات پاورقی نیز با قلم‌های مشخص‌شده (فارسی و عربی) با شماره ۱۱ نوشته می‎شود.
۲۱. نقل قول‌های مستقیم، داخل گیومه و با قلم‌های مشخص شده (فارسی و عربی) بدون درشت‌نمایی (Bold) و بدون تورفتگی سطرها نوشته می‌شود؛ نقل قول‌های مستقیم در پاورقی با قلم شمارۀ ۱۰ و در متن با قلم شمارۀ ۱۵ نوشته می‌شود.
۲۲. فهرست منابع نیز با قلم‌های مشخص‌شده (فارسی و عربی) و با سایز شماره ۱۶ نوشته می‎شود.
۲۳. صفحاتِ بدنۀ مقالۀ علمی با اندازه استاندارد (۲.۵۴ Cm ) از بالا، پایین، چپ و راست حاشیه دارد.
۲۴. ابتدای پاراگراف (بند) با تورفتگی (اشپون) به اندازه ۵/۰ Cm آغاز می شود.
۲۵. فاصلۀ بین سطرهای متن ۱۵/۱ لاین Line و فاصلۀ آن ها از عنوان های فرعی ۵/۱ لاین Line است.
۲۶. فاصله بین پاراگراف‌ها در متن بدنه اصلی، فهرست منابع ۱۲پوینت pt (نقطه) است.
۲۷. پاراگراف‌ها بدین صورت هم‌تراز می‌شوند: «> Justify Word> Home Paragraph»
۲۸. آخرین سطر با پاورقی ۱۵/۱ لاین Line فاصله خواهد داشت.
۲۹. درج شماره صفحات الزامی است و از صفحه دوّم آغاز شده و در پایین صفحه درج می‌شود.

تذکرات

۱. فونت‌های استفاده‌شدۀ در فایل همراه با آن ذخیره می‌شود.
۲. از سر صفحه، خطوط حاشیهای و تزئینی استفاده نمی‌شود.
۳. خط کشیدن زیر عبارات و یا رنگی نمودن آن به منظور تأکید بر اهمیت عبارت، صحیح نیست.
۴. معیار در نگارش متن مقالۀ علمی، ضوابط فرهنگستان زبان و ادب فارسی است؛ بدین منظور دو فایل «دستور خط فارسی» و «فرهنگ املایی خط فارسی» در کانال پژوهش در پیام‎رسان ایتا بارگذاری شده است.