معرفی رشته فقه سیاسی
الف. دروس پیشنیاز رشته فقه سیاسی:
ردیف | عنوان درس | تعداد واحد |
۱ | مبانی علم سیاست | ۲ |
۲ | اندیشه های سیاسی در غرب ۱و ۲ | ۴ |
۴ | جامعه شناسی سیاسی | ۲ |
۵ | نظریههای جدید در علم سیاست | ۲ |
۶ | اصول و نظریه های سیاست خارجی و روابط بین الملل | ۲ |
۷ | مقدمه علم حقوق | ۲ |
۸ | حقوق اساسی جمهوری اسلامی | ۴ |
۹ | سیاست گذاری عمومی | ۲ |
۱۰ | حقوق بین الملل | ۲ |
۱۱ | حقوق مالیه عمومی | ۱ |
۱۲ | حقوق بشر | ۲ |
جمع | ۲۵ |
ب. مباحث کلیات فقه سیاسی که به صورت تحلیلی ارائه می گردد:
ردیف | عنوان درس | واحد | محتوا |
اندیشه سیاسی اسلام ۱ | ۲ | شناخت مفاهیم و مسائل بنیادین علم سیاست در منابع اسلامی و اندیشه اندیشمندان مسلمان و بویژه فقهای شیعه و اهل سنت | |
اندیشه سیاسی اسلام۲ | ۲ | بررسی نظریهها و مکاتب اندیشه سیاسی در جهان اسلام ضمن تبیین پیدایش و سیر تحول آنها | |
کلیات و منابع فقه سیاسی | ۳ | شناخت تعریف، موضوع، اهمیت، هدف ، قلمرو ، سیرتحول، مکاتب و منابع (عقل، عرف، سیره و … ) فقه سیاسی | |
مبانی کلامی فقه سیاسی | ۳ | اصل عدم ولایت افراد بر یکدیگر، اصل ولایت الهی، امامت، اصل ضرورت حکومت و نفی آنارشیسم- اصل عدم جدایی دین از سیاست و.. | |
اصول فقه اجتماعی و کاربرد آن در فقه سیاسی | ۳ | تبیین و بررسی رویکردها، اصول و روشهای فقه سیاسی شیعه و بیان تمایز آن با فقه عامه | |
اهداف و وظایف حکومت اسلامی در منابع اسلامی(کتاب و سنت) | ۲ | فراهم کردن زمینه های سعادت، برقراری عدالت، شعائر و اجرای حدود الهی، امنیت، رفاه | |
جمع | ۱۵ |
ج. ابواب فقهی که مباحث اصلی آن، همراه با مسائل مستحدثه به صورت دروس خارج هر روزه به مدت چهار سال با روش اجتهادی تدریس می شود:
ردیف | عنوان درس |
۱ | قواعد فقه سیاسی |
۲ | کتاب امر به معروف و نهی از منکر تعریف معروف و منکر و شرایط، مراتب وظایف مدم و حکومت و … |
۳ | کتاب جهاد جهاد، دفاع، مرابطه، صلح و هدنه، دارالاسلام و دارالکفر، بغی، شورش، خروج، محاربه و قطاع الطریقو ….. |
۴ | ولایت فقیه ادله، اوصاف و شرایط فقهی یا کلامی بودن ، ادله عقلی ونقلی، صفات وشرایط والی ، شرط «تابعیت» ، توقیتی بودن یا نبودن دوره حاکم اسلامی بصورت تطبیقی و با توجه به نظریههای جدید مبنا و ادلۀ مشروعیت منشأ مشروعیت قدرت (امامت، خلافت، ولایت فقیه، عادل،جائر(جائر کافر، جائر مخالف و جائر مومن)، نظریه های ولایت، وصایت، حسبه، انتصاب، انتخاب، بیعت، وکالت، جمهوریت و نقش مردم در حکومت ، مردم سالاری دینی، حکومت دیکتاتوری، لیبرال دموکراسی، سلطنت مشروعه نظریه دولت مشروطه جمهوری، پارلمانی و … از نگاه اسلام بحث می شود و مدل مطلوب اسلام به ترتیب اولویت تبیین و مستدل می گردد. مثلا در صورت عدم امکان تحقق ولایت فقیه شاید به ولایت عادل اکتفا کرد. اختیارات و شئون شئون حاکم اسلامی، ولایت مطلقه، احکام حکومتی، رابطه ولی امر با فقیهان و نهاد مرجعیت، چگونگی ضابطه مند شدن اختیارات رهبر در قانون اساسی و صلاه جمعه، صلاه عیدین، تعزیرات، رویت هلال |
۵ | منابع مالی حکومت اسلامی مباحث اصلی: خمس، زکات، جزیه، انفال، اراضی و مالیات |
د. مباحث فقهی جدید و نو پدید که به صورت پژوهشی و یا سمیناری در دوره عالی پژوهشی موسسه به مدت دو سال زیر نظر اساتید مبرز و صاحب نظر طرح می گردد:
ردیف | عنوان | محتوای اجمالی |
۱ | ساختار حکومت اسلامی | ساختار حکومت، تفکیک قوا ، قوه مقننه، مجریه، قضائیه، نهادها و نیز اختیارات و وظایف آنها، ولایت تقنینی مشروعیت قانونگذاری، جایگاه و اختیارات شورای نگهبان و مجمع ثشخیص، ساختار قوه مجریه، رابطه رییس جمهور با رهبر. نیروهای مسلح، جایگاه قوه قضائیه و دستگاه قضایی و قاضی از نظر فقهی |
۲ | فقه اطلاعات وامنیت | کودتا، جاسوسی، امنیت نظامی، انتظامی، فرهنگی، اقتصادی ، روانی و….، |
۳ | فقه مشارکت | رابطه مردم و حکومت، انتخابات، احزاب، فقه نظارت |
۴ | فقه حقوق بشر | حق حیات، حق امنیت، برابری( زن و مرد، اقلیتها) و آزادی ( آزادی عقیده، ارتداد، آزادی بیان و کتب ضاله، نقد حکومت و نافرمانی مدنی و ..) حقوق مردم بر دولت، حریم خصوصی، همکاری با نظام جور، و.. |
۵ | فقه سیاست خارجی و روابط بین الملل | اصول، قواعد، روش ها و تاکتیک های سیاست خارجی و روابط بین الملل، اهداف ملی و فرا ملی سیاست خارجی، ابلاغ و گسترش رسالت و دعوت اسلامی، دفاع از سرزمین ها و منافع مسلمانان، دفاع از نهضت های آزادی بخش و مستضعفان ، اتحاد ملل و دول مسلمان، مرزهای سرزمین اسلامی، معاهدات بین المللی، سازمانهای بین المللی، قرارداد ذمّه ، گفت وگو، تقیه، تولی، تبری، استجاره و امان، مصونیت دیپلماتیک و سفیران ، حضور در مجامع بین المللی، تألیف قلوب و…. |
قابل ذکر است که علاوه بر موضوعات فوق، مسائل مستحدثه و نوپدید دیگر هم به صورت پژوهش های موضوعی زیر نظر اساتید برجسته خارج قابل طرح می باشد.
این مباحث به صورت کاملاً پژوهشی و موضوعمحور ارائه میشود؛ یعنی به جای طرح مباحث به ترتیب مطرحشده در کتب فقهی، محورِ دروس و پژوهشها، موضوعات کلیدی و مورد ابتلائی خواهد بود که از سوی گروه تخصصی اعلام شده است. طلاب و فضلای دوره، نخست با هدایت اساتید مبرّز، کار پژوهشی عالمانه را روی این موضوعات انجام میدهند و پس از آن، به بررسی و نقد آن در جلسات مشترک گروه پرداخته میشود. پژوهش انجامشده باید به گونهای باشد که بتواند در نهایت به عنوان مقاله پژوهشی و یا منبع درسی، مورد استناد و استفاده قرار گیرد.