نشست علمی خروج غیر مسلحانه

دومین نشست علمی رشته فقه الجزاء از سری نشست های علمی هفته پژوهش در تاریخ ۱۸ آذر ۱۴۰۰ در موسسه عالی فقه و علوم اسلامی برگزار گردید.

این جلسه علمی به موضوع «بررسی معیار تحقق احصان در زوجه» اختصاص داشت.

در ابتدا ارائه کننده حجه الاسلام محسن کرانی از پژوهشگران موسسسه عالی فقه و علوم اسلامی به تبیین موضوع جلسه پرداختند و اینکه محور مسئله موضوع شناسی بغی است و بحث در شرط بودن مسلحانه بودن قیام است به این معنا که آیا در صدق عنوان باغی شرط است که قیام علیه امام و یا نائب امام مسلحانه باشد یا اینکه خروج علیه حاکم منحصر در قیام مسلحانه نیست و می تواند غیر مسلحانه و در قالب تحصن و یا اجتماعات طولانی و فلج کننده نیز باشد.

این نکته نیز تاکید شد محور بحث قیامی است که در صدد بر اندازی حکومت باشد و الا صرف اعتراض بدون قصد براندازی هرچند به ناحق باشد موضوع بحث نبوده و قطعا این افراد باغی نخواهند بود.

در ادامه ارائه دهنده محترم با اشاره به تعریف های فقیهان نسبت به بغی بیان کردند اکثر فقیهان قید مسلحانه بودن را در تعریف نیاورده اند پس از صرف تعریف نمی توان شرط بودن مسلحانه بودن قیام را استخراج کرد و تعریف نمی تواند حاکی تمام شروط مورد نظر فقیهان باشد. البته مهم بررسی ادله است.

در بیان ادله به روایت بزنطی به عنوان دلیل اشاره شد باتوجه به اینکه مطلق خروج کننده بر امام را باغی دانسته است و مقید به خروج مسلحانه نکرده است که اطلاق این روایت شامل خروج غیر مسلحانه نیز می شود.

دلیل دیگر روایت سکونی است که با ضمیمه برخی روایات دیگر می تواند به عنوان دلیل مطرح شود. همچنین به سیره امام علی علیه السلام درجنگ صفین تمسک شد با توجه به اینکه خروج مسلحانه ابتدایی از طرف معاویه صورت نگرفته است، بلکه امام علی علیه السلام بعد از نپذیرفتن حاکمیت توسط معاویه اعلام جنگ کرده است. این خود دلالت دارد که صرف قیام مسلحانه که همراه با شروع شمشیر کشیدن از طرف قیام کنندگان باشد مورد نظر نیست.

ناقدین محترم حجج محترم دکتر جلیل محبی و محمدی جور گویه نیز نقدهایی به این نوشته مطرح کردند از جمله اینکه صرف عدم ذکر شرط در تعریف فقیهان نمی تواند دلیل بر شرط ندانستن آنها باشد و همچنین داور محترم بر آن بودند خروج به معنای مسلحانه بودن قیام است باتوجه به اینکه در آن زمان خروج غیر مسلحانه وجود نداشته خروج نمی تواند شامل قیام غیر مسلحانه شود و از آن انصراف دارد و نسبت به سیره امام علی علیه السلام در مورد شامیان، به این نکته توجه دادند که خروج معاویه به معنی سرپیچی و تمرد از حاکمیت مرکزی و خلیفه مسلمین بوده است که قطعا با ابزار نظامی مانع از تحقق اوامر ولی مسلمین در آن سرزمین شدند که بعد از تذکرات مکرر امام علی علیه السلام و نهی آنان از این سرکشی، شامیان شروع کننده جنگ با آن حضرت شدند و طبق دستور پیشین، اصحاب آن حضرت شروع به قتال با آنان نکردند.

سپس ارائه دهنده در پاسخ به اشکالات مطرح شده نکاتی بیان کردند. هدف این نبوده است که با صرف عدم ذکر قید مسلحانه بودن ادعای اجماع بر عدم وجود چنین شرطی شود بلکه منظور این بوده است که نمی توان ادعای بدیهی بودن این شرط در نزد فقیهان کرد چون در تعاریف اخذ نشده است بلکه مناسب است سراغ ادله رفت و در مقابل ادله اجماعی قرار نخواهد داشت.

همچنین اشکالی که نسبت به اینکه خروج، شامل قیام غیر مسلحانه نمی شود مستلزم آن است که در مسائل نوپیدا نتوان به اطلاقات تمسک کرد درحالی که اینگونه نیست.

نسبت به جنگ صفین نیز انچه که از این سیره قابل استفاده است این است که خروج مسلحانه در ابتدای کار توسط شامیان نبوده است این خود د لیل بر این است که خروج می تواند مصادیق دیگری داشته باشد که مسلحانه نباشد.